قلاویز چیست؟
قلاویز چیست؟
ابزاری است که برای دنده کردن و یا ایجاد رزوه در قطعات ماده به کار میرود؛
منظور از قطعات ماده، سطوح داخلی قطعات، مانند مهره میباشد؛ در واقع قلاویز ابزاری است
که با تراشیدن و ایجاد رزوه باعث دنده شدن قسمتهای داخلی سطوح مختلف از جمله پلاستیک، فلز، چوب و… میشود.
قلاویز برای دندهکردن داخل استوانهها (مهره) بهکار میرود.
حدیده سطوح بیرونی مثل لوله استوانه را در گام مشخص دنده میکند.
فرایند تراشیدن با قلاویز را قلاویزکاری،
و فرایند تراشیدن دندههای پیچ با حدیده را رِزوِه تراشی یا پیچتراشی میگویند.
قلاویز ها در نوع کلی دستی و ماشینی هستند.
قلاویزهای دستی معمولا دو یا سه مرحله ای هستند که روی بدنه قلاویز به وسیله خط مشخص شده انده
(یک خط: اول رو، دو خط:دوم رو، بدون خط:سوم رو یا آخر رو).
قلاویزهای ماشینی غالبا تک مرحله ای هستند
و از لحاظ شکل دندانه به دو نوع مستقیم (جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای باز یا همان ته باز) و مارپيچ
(جهت قلاویزکاری قطعات با انتهای بسته یا ته بسته)تقسیم بندی می شوند.
قلاویز کاری دستی به وسیله دسته قلاویز و نیروی دست انجام می شود.
اما قلاویز کاری با ماشین، گشتاور مورد نیاز به وسیله ماشین قلاویز یا دستگاه های مشابه دیگر ایجاد می شود.
قلاویز ها با توجه به جهت چرخش به دو دسته ،
راست ( جهت عقربه های ساعت ) و چپ ( خلاف جهت عقربه های ساعت ) تقسیم می شوند.
حدیدهٔ دوپارچهٔ قابل تنظیم از دو نیمهٔ جدا از هم ساخته شدهاست
که معمولاً در حدیدهگیر که شامل کَلّگی و راهنماست، جای میگیرد.
نکات مستلزم رعایت به هنگام رزوهتراشی و قلاویزکاری
به هنگام رزوهتراشی و قلاویزکاری، باید نکات زیر را بهکار بست:
- ۱- در هر دور که ابزار بهطرف راست میچرخد نیم دور آن را بهطرف چپ میگردانند تا برادههای جداشده از بین لبههای بُرنده آزاد گردد.
- ۲- اِعمال نیروی زیاد باعث شکستن ابزار، خرابشدن قطعه کار و ناصاف شدن دندهها میشود.
- ۳- در موقع دندهکردن قطعات فولادی، بهتر است روغن به ابزار بزنند.
- ۴- برای دندهکردن قطعات آلومینیمی، زدن نفت بهتر است.
- ۵- برای دندهکردن برنج یا چدن، نباید هیچگونه روغن بهکار برد. (فقط در ابعاد کوچک)
باید قبل از قلاویزکاری از جداول استاندارد قطر مته جهت سوراخکاری را پیدا کرد.
برای مثال، پیچ M6 فقط در سوراخی که به قطر ۵mm قلاویزکاری شده قابلیت چرخش دارد.
(رزوههای ایزومتریکی، ابعاد مقایسه با DIN 13 (12.86) first Serie)
انواع قلاویز در صنعت
۱-قلاویز دستی چیست؟
قلاویزهای دستی در انتهای خود دارای یک قسمت چهارگوش میباشند
که به این ترتیب در دست-گرفتن و حرکت دورانی را آسانتر میکنند.
همچنین قلاویزهای دستی به صورت سری سه تایی موجود میباشند
که معمولا هنگام رزوهکاری از هر سه قلاویز استفاده میشود؛
این کار باعث میشود که نیروی وارد شده برای براده برداری در هر کدام از قلاویزها کمتر شود
و در نتیجه رزوهکاری بهتر انجام شود؛
این سه قلاویز با نامهای پیشرو، میانرو، و پسرو شناخته میشوند
که هر کدام در یک مرحله از کار مورد استفاده قرار میگیرند؛
قلاویزهای پیشرو که نسبت به دو قلاویز دیگر دارای شیب بیشتری می-باشند،
۵۰ درصد ایجاد رزوه را انجام میدهند،
سپس با استفاده از قلاویز میانرو ۳۰ درصد دیگر کار انجام میشود
و در نهایت قلاویز پسرو ۲۰ درصد نهایی کار را به انتها میرساند.
برای قلاویزکاری سوراخهای تهبسته، از هر سه قلاویز استفاده میشود
اما برای سوراخهای باز تنها از قلاویز پیشرو و میانرو استفاده میشود
مگر زمانی که جنس قطعه مورد نظر سخت باشد.
معمولاً برای قلاویز پیشرو دو عدد خط تیره در دنباله قلاویز و برای قلاویز میانرو یک خط برای مشخصکردن و جلوگیری از زدن قلاویز اشتباه تعبیه میشود.
۲-قلاویز ماشینی چیست؟
قلاویزهای ماشینی معمولا به صورت تکی یا سری دوتایی ساخته میشوند.
در نوع ماشینی برخلاف قلاویز دستی تمام مراحل قلاویزکاری در یک مرحله و با یک قلاویز انجام میشود؛
علت آن هم این است
که قسمت رزوهدار قلاویز بلندتر بوده و تمام مراحل قلاویز دستی در طول قسمت رزوهدار قلاویز ماشینی رعایت شدهاست.
قلاویز کاری
۳-قلاویز مخصوص مهره تراش چیست؟
از این قلاویز برای برش پیچ ها کوتاه استفاده می شود.
۴-قلاویز چپ تراش
گاهی وقت ها لازم است پیچ ومهره چپگرد ساخته شود که برای ساخت آناز این نوع قلاویز استفاده می شود.